سید محمدباقر نجفی در ویژه نامه نوروزی اقتصادی جماران مطرح کرد: بایدها و نبایدهای اقتصاد دانش بنیان

چـگونگی رسیدن بـه تـوسـعه اقـتصادی و اجـتماعی درادبیات دانـشگاهی ایران سـابـقه طـولانی دارد امـا مـباحـث مهمی که از این روی وجـود دارد درافکار عـمومی و سیاسـت گـذاران بـه عـنوان یک مـقولـه مـهم مـطرح نمی شـود. چـرا علی رغـم هـفت دهـه بـرنـامـه ریزی، کشور ما همچنان از مرحله توسعه نیافتگی عبورنمی کند؟ چه چیزی مانع توسعه یافتگی کشور ما شده است؟ بـرای پـاسـخ بـه این سـوالات بـه گـفت و گـوبـا حـجت الاسـلام والمسـلمین محـمدبـاقـر نجفی اسـتاد اقـتصاد تـوسـعه دانـشگاه رازی و نـظریه پـرداز اقتصاد دانش بنیان پرداخته ایم.

نجفی مـعتقد اسـت که کاسـتیهـای نـهادی، بـویژه الـگوهـای شـناخـت، تصمیم گیری و عملکرد، مـهمتـرین مـوانـع تـوسـعه نیافتگی ایران هسـتند. او همچنین می گـوید دربـرنـامـه ریزی هـای کلان ازافـراد بـا صـلاحیت و دارای تـخصص درزمینه اقـتصاد اسـتفاده نمی شـود. این اسـتاد دانـشگاه در نــهایت بــا آسیب شــناسی بــرنــامــه حــرکت بــه ســمت اقــتصاد دانــش بنیان، چــند راه حــل بــرای رسیدن بــه تــوســعه را ارائــه کرده اســت که درادامــه مشروح این گفت و گوی تفصیلی را ازنظر می گذارنید:
س) ازآنــجایی که رشــد اقــتصادی کشور طی دهـه هـای گـذشـته بـا محـدودیت هـای جـدی هــمراه بــوده اســت، بــه نــظرشــما عــلل عــقب افــتادگی و مــوانــع تــوســعه یافتگی کشور مــا چه بوده است؟ تــــوســــعه وتــــوســــعه نیافتگی یک مــــفهوم چــــند وجهی وپیچیدۀ اجـــتماعی اســـت که بـــا تـــمام ابــعاد و زیرسیستمهــای نــظام اجــتماعی در هــم تنیده اسـت. بـنابـراین نمیتـوان عـوامـل مـؤثـربـر آن را بــه یک یا چــند عــامــل محــدود تــنزل داد و فــروکاســت بلکه بــاید تــوجــه داشــت که مــفهوم تــوســعه،مــحصول هــماهنگی مجــموعــه عــوامــل فــــراوانی اســــت امــــا اگــــربــــه طــــوربسیار کلی بـخواهیم پـاسـخ دهیم، بـاید بـگوییم محـدودیت اصلی تــــــوسعۀایران و عــــــامــــــل اصلی تــــــداوم تــــــــوســــــــعـه نیـافـتـگی کـشـور، کـاســــــــتی هــــــــا و نــــارســــائی هــــای نــــهادی یا بــــه عــــبارت دیگر، کاســـــتی هـــــای انـــــدیشه ای، الـــــگوهـــــای فکری، شـــــناخـــــت، تصمیم گیری، انـــــتخاب و عملکرد اجـتماعی بـزرگـترین محـدودیت تـوسـعه و عـامـل تداوم توسعه نیافتگی کشوربوده است. بــه عــنوان مــثال، دراولین گــام بــرای حــرکت بــه ســمت تــوســعه، بــاید یک تــوافــق واجــماع ملی حـــداقـــل بـــه طـــورنســـبی، درمـــورد مـــهمتـــرین اهــداف اجــتماعی وتــعریف وتشخیص مــنافــع ملی ومیزان اولـویت آنهـا صـورت بگیرد، هـنوز درایران این گـــام اول بـــرداشـــته نشـــده اســـت. هـنگامی که دراین مـورد، تصمیم واحـد حـاصـل نشـده بـاشـد، نمیتـوان انـتظارانـتخاب اهـداف درسـت ومـورد پـذیرش عـموم جـامـعه را داشـت. درنتیجه، هــرتصمیمی که گــرفــته شــود، و هــر بـــرنـــامـــه ای که طـــراحی شـــود، ازپشـــتیبانی و حـــمایت اکثریت جـــامـــعه بـــرخـــوردارنیست و مـــــــقامـــــــات کشور در چنین شـــــــرایطی گـــــــویا میخــواهــند بــه مــسابــقه کشتی بــا یک حــریف بسیارقـدربـرونـد امـا یک دسـت خـود را بـا طـناب میبــندنــد وتــنها بــا بخشی ازتــوان کشور، بــه ســـمت حـــل مشکلات کشور حـــرکت میکنند. در کشورهــای در حــال تــوســعه بــا وجــود انــبوه مشکلات پیچیده و گــــره خــــورده، نمیتــــوان از چنین رویکردی، انـــــــتظارپیروزی ومـــــــوفقیت داشـــــت. تـــــوســـــعه در غیاب مـــــردم واکثریت نــخبگان جــامــعه در عــرصۀانــدیشه وانــتخاب، قابل دستیابی وتحقق نیست.
دومین مــثال بنیادی دیگر کهازمــوانــع نــهادی تـــوســـعه درایران میتـــوان بیان نـــمود، جـــایگاه دانـش و دانـایی درایران ونسـبت مـا بـا دانـایی اسـت. بـه هـر حـال بـاید درمـورد این مـسالـه بـه جـمع بـندی مـشخص بـرسیم که آیا سـرچشمۀ حـل مشکلات ومحـــدودیتهـــا را دانـــش و دانـــایی میدانیم یا خیر؟ اگــر ســرچشمۀ حــل مشکلات را دانــــــش و دانــــــایی بــــــدانیم، بــــــاید لــــــوازم و پیامــدهــای آن را هــم مــشخص کنیم وبــه آنهــا پـایبند شـویم. گـزینۀمـقابـل، دانـایی، رقیبان آن هسـتند که همگی، چهـره هـا ومـظاهـر گـونـاگـون جهـــل ونـــادانی هســـتند. گـــمان نمیکنم هیچ کس در هیچ دوره ای، بــــاور داشــــته اســــت که جهــــل ونــــادانی،میتــــوانــــد مشکلات پیچیدۀ کشوررا حـــــل کند امـــــا ضـــــعف گـــــفتگوهـــــای عـمومی و شکل نـگرفـتن ادراک وانـدیشۀ عمیق جـمعی دربـارۀ تـوسـعه، سـبب شـده که در عـمل ازپیامـــدهـــا ولـــوازم دانـــایی بـــاوری و دانـــش مــحوری، غــفلت صــورت بگیرد. از ســال ۱۳۵۱ و مـــوج اول شـــوک نفتی، شـــخص اول مملکت بـــا وجــــــود این که اقــــــتصاددان نــــــبود و در کشور اقــتصاددانــان تــوانــمندی هــم حــضور داشــتند، خـود بـا تـوهـم دانـایی، بـه تصمیم گیری درمـورد مـوضـوعـات مـهم وبنیادی اقـتصاد پـرداخـت وبـا تـصـمیـمـات غیـر عـلـمی و غیـر کـارشــــــــنـاسی، بسـترهـای سـقوط وفـروپـاشی رژیم خـود را فـراهـم نــــمود. اگــــر در جــــامــــعه ای بــــه طــــورروشــــن و انـــدیشیده، عـــلم بـــاوری مـــحقق شـــود، لـــوازم پــایبندی بــه دانــایی شــناســایی وبــهآن الــتزام صــــــــورت میگیـرد. در هــــــــر کـشـورو در هــــــــر دورهای، هـــرقـــدرپـــایبندی بـــه دانـــش وجـــود داشـــته، بســـتر حـــل مشکلات فـــراهـــم میشـــده اســت. درایران هــنوز شــواهــدی بــراین مــفهوم مـــشاهـــده نمیشـــود والـــبته این مـــعضل بسیار فـراتـراز جـناح هـای شـناخـته شـدۀ سیاسی رایج و یا حتی فـــراتـــراز طـــرفـــداران ومـــخالـــفان نـــظام اسـت. بـه عـنوان شـاهـد،میتـوان تـوجـه نـمود که در حــال حــاضــر که کشوربــا نــرخ تــورم افــسار گسیخته، نـرخ بیکاری وحشـتناک، فـقر گسـترده وبسیاری ازمــعضلات ویرانــگرونــابــود کنندۀ اقـتصادی مـواجـه اسـت، مـقامـات کشور چـقدر از ظـــرفیت دانـــایی اقـــتصادی کشوربـــرای حـــل مشکلات اســـتفاده میکنند؟ از ســـه ســـازمـــان مـهم وتعیین کنندۀ اقـتصادی کشور، رئیس دو سـازمـان یعنی سـازمـان مـدیریت وبـرنـامـه ریزی و بــانک مــرکزی، اصــلا دررشــتۀاقــتصاد تحصیل نکرده بـودنـد. همچنین بـاید دید، سـایرمـقامـات کلیدی اقـتصادی کشورمـانـند مـعاون اقـتصادی رئیس جــمهور، وزیراقــتصاد، رؤســای مــهمتــرین هـولـدینگ هـا وبنیادهـای اقـتصادی مـانـند بنیاد مســـتضعفان وبنیاد بـــرکت که انـــتظارمیرود، حـامی وتـامین کنندۀمـنافـع ملی بـاشـند، چـند نــــفرشــــان ازبین ده اقــــتصاددان بــــرتــــر کشور انـــتخاب شـــده انـــد؟ ازاســـتانـــداران کدام یک مـشاوراقـتصادی دارنـد؟ در سـالی که قـراربـود ســـال حـــرکت بـــه ســـمت اقـــتصاد دانـــش بنیان صــورت بگیرد، وزارت عــلوم که انــتظارمیرود ازبـــالاتـــرین اســـتانـــداردهـــای علمی بـــرخـــوردار بـــاشـــد، چـــه اقـــدام عملی دراین زمینه انـــجام داده اســــــــت؟ وزیرمــــــــحترم چــــــــند نــــــــفراز متخصصین این رشــــــته را دعــــــوت کرده وبــــــا همفکری بــا آنــان بــرنــامــه ای دراین زمینه تهیه کرده اســت؟ اگــر دانــایی مــحوری واعــتقاد بــه ســلطان بــودن دانــش وجــود دارد، چــه شــاهــدی بــــرای پــــذیرش این مــــفهوم درایران میتــــوان یافـت؟ بـه طـور کوتـاه، کاسـتی هـای نـهادی، بـویژه الــــگوهــــای شــــناخــــت، تصمیم گیری و عملکرد، مهمترین موانع توسعه نیافتگی ایران هستند.
س) اگــر بــخواهیم رونــدهــای تــوســعه خــواهی در کشور خـــود را مـــرور کنیم، در کدام دوره دولـــت هـــا تـــوانســـته انـــد نـــقش بـــه ســـزایی در انــــــجام امــــــور حــــــاکمیتی خــــــود درقــــــبال شهـرونـدان در حـوزه هـای مـختلف ایفا کنند؟ علت توفیق این دوره ها چه بوده است؟ قـبل ازانـقلاب اگـر دولـتهـامـوفـق شـده بـودنـد که وظـایف خـود دربـرابـرمـردم را انـجام دهـند، رژیم بـــــا اعـــــتراضهـــــای گســـــتردۀ عـــــمومی و فــــروپــــاشی مــــواجــــه نمیشــــد. دوران بــــعد از انـــقلاب، هـــم بـــه تـــناســـب گـــرایشهـــای فکری رؤســای جــمهور، بــه پــنج دوره تقسیم میشــود. دوران جـنگ را بـه طـورمنطقی بـا سـایر دوره هـا نمیتـوان مـقایسه نـمود وبـاید بـا سـایر دوره هـای جــنگ مــانــند جــنگ جــهانی اول و دوم مــقایسه نــــمود امــــا بــــه طــــور کلی،مــــهمتــــرین وظــــایف حـــاکمیتی دولـــت و حکومـــت دربـــرابـــرمـــردم عــبارتــند ازتــامین امنیت وتــوسعۀ هــمه جــانبۀ کشور. تـوسـعه را بـا شـاخـصهـای نـرخ تـورم، نـرخ بیکاری، نــرخ ســرمــایه گــذاری میتــوان سنجید، الــبته دربــحث هــای مــفصل تــر، شــاخــصهــای دیگری هم مطرح میشوند. در هــــر کدام ازاین دوره هــــا، هــــرقــــدر عــــرصۀ سیاســـــت، بیشترتـــــوهـــــم دانـــــایی عـــــمومی و اقـتصاددان بـودن هـم داشـته اسـت، نـرخ تـورم، بیکاری وفـــقربـــالاتـــربـــوده اســـت. بـــه عـــبارت دیگر،میزان مـــوفقیت، دولـــتهـــا تـــابـــع تعظیم عملی دربـرابـر دانـش و دانـشمندان وپیروی از دانـــشمندان عـــرصـــه هـــای گـــونـــاگـــون از جـــمله اقتصاد است
. س)ابـزار و ظـرفیت هـای مـغفول مـانـده تـوسـعه خــــواهی از مــــنظر عــــلم، دین و سیاســــت در کشور ما چیست؟ مـهمتـرین ابـزارو ظـرفیت مـغفول مـانـده تـوسـعه خـواهی ازمـنظر عـلم، دین، عـلم بـاوری اسـت. تـا این گـام بـرداشـته نـشود، هیچ مـسالۀریشه ای و بنیادی قــــابــــل حــــل نیست. آیات قــــرآن کریم و سیرۀ رسـول اکرم(ص) وامـامـان مـعصوم دراین زمینه بسیارقدرفراوان ومشــهوراست. اصلا قــرآن کریم، یکی ازارزشهــای ســه گــانۀاصلی تـمدن وانـدیشۀاجـتماعی اسـلام را بـرتـری دانـش و درنتیجه جـــــایگاه دانـــــایان، اعـــــلام میکند. قـــران کریم بـــه طـــور ظـــریف، شـــاخـــص دانـــایی بــاوری و جهــل گــریزی هــر جــامــعه را در جــایگاه اجــــتماعی دانــــشمندان اعــــلام مینــــماید. این اصـل،مـهمتـرین اصـل ازمـنظر عـلم و دین اسـت. تـا دانـایی بـاوری پـذیرفـته نـشود، تـا لـوازم آن که مــهمتــرین آنهــا، جــایگاه اجــتماعی دانــشمندان در کشوراسـت، پـذیرفـته نـشود، تـحقق تـوسـعه، در حــد یک آرزوبــاقی خــواهــد مــانــد. افــزون بــر حکومـت، رسـانـه هـا هـم بـاید بـا دامـن زدن بـه این بـحث، ونـظر خـواهی از دانـشمندان رشـته هـای گـونـاگـون، ابـعاد مـختلف عـلم بـاوری رامـشخص وروشن نمایند
. س) بـــا تـــوجـــه بـــه این که در ســـال هـــای اخیر حــــرکت بــــه ســــمت اقــــتصاد دانــــش بنیان در کشور مـا مـطرح شـده و آمـارهـای مـتعددی از عــمل بــه شیوه دانــش بنیان ارائــه شــده اســت لــــذا این ســــوال مــــطرح اســــت که رویه هــــای دانـش بنیانی در کشور مـا چـه سـاز و کارهـایی دارد؟ دانـش بنیان شـدن،مـوج سـوم انـقلاب صنعتی و مـانـند سـایرانـقلابهـای اقـتصادی ومـوجهـای پیـشیـن انــــــــقـلاب صـنـعـتی، یک شیـوه و نــــــــظـام زنــــدگی اجــــتماعی اســــت. اهــــداف،مــــبانی، راهـــبردهـــا، ابـــزارهـــا و شـــاخـــص هـــای مشخصی دارد. درمـــوج اول و دوم انـــقلاب صنعتی، بـــه دلیل خـام بـودن انـدیشۀتـوسـعه، بـرداشـت هـای انـــدیشه گـــران ومـــقامـــات حکومتی ازانـــقلاب صنعتی بسیار سـطحی بـود. تـلاشهـای فـراوانی صـورت گـرفـت امـامـانـند آب در هـاون کوبیدن بـــود زیرامـــبانی علمی و کارشـــناسی آن بسیار ضعیفتـراز حـد بـسنده بـود. بـه طـور خـلاصـه، گــــــــمـان میشــــــــد کـه صـنـعـتی شــــــــدن، تـمـلک مـــــــاشین آلات اســـــــت وآن هـــــــم بـــــــه واردات کارخـــانـــه هـــا فـــروکاســـته شـــد. نـــگاه فیزیکی بـــر تصمیم گیران کشور حـــاکم بـــود. ابـــعاد پیچیدۀ نـظام زنـدگی اجـتماعی و درهـم تنیدگی آنهـا بـا یکدیگر، درک نمیشــــــد. اولــــــویت بــــــا تــــــولید مـــــحصولات فیزیکی وبـــــویژه صـــــنایع اســـــلحه سـازی ووارد کردن کارخـانـه سـاخـت تـفنگ بـرنـو وتــوپ ســازی بــود امــا اولــویت آمــوزش وبــویژه آمـــوزش ابـــتدایی مـــورد غـــفلت بـــود. بـــه همین دلیل کشورایران درآن دوران از دســـت یافـــتن بـه تـوسـعه محـروم مـانـد. اکنون و درمـقابـله بـا مــــــــوج ســــــــوم انــــــــقـلاب صـنـعـتی و اقــــــــتـصـاد دانــش بنیان نیزبــه وضــوح هــمان دیدگــاه قــابــل مـشاهـده اسـت. چـون مـبانی واهـداف اقـتصاد دانش بنیان بــــــه خــــــوبی درک نشــــــده اند، شـاخـصهـای غلطی هـم بـه مـنظورپـایش انـتخاب شــــده اند. بــــه عــــنوان مــــثال،متغیراصلی که مـــقامـــات مســـئول ازآن بـــرای پـــایش و گـــزارش وضعیت اقـتصاد دانش بنیان اسـتفاده میکنند، شـرکتهـای دانش بنیان و شـاخـص آن هـم تـعداد این شـرکتهـاسـت. در دهۀنـود، این شـاخـص در ایران، بیش از ده هـزار درصـد رشـد یافـته اسـت امـا این رشـد فـوقالـعاده، هیچ تـاثیرمـعناداری بـر شــاخــصهــای تــوســعه درایران نــداشــته اســت. یعنی درآمــــد، رفــــاه عــــمومی، اشــــتغال، ثــــبات قیـمـتهــــــــا، مـحیـط زیـسـت، آب، مـتـغیـرهــــــــای اجـــتماعی و…. هیچ یک بهـــبود قـــابـــل تـــوجـــه نیافـته اسـت. اغـلب آنهـا بـدتـر هـم شـده اند. این امـــرنـــشان میدهـــد که این متغیرو شـــاخـــص مـربـوطۀآن،متغیرو شـاخـص غلطی بـرای نـشان دادن وضـعیـت دانش بنیان شــــــــدن در ایـران هســـتند. ازاین رو در چـــارچـــوب دیدگـــاههـــای فـعـلی، هیـچ امیـدی بــــــــه تــــــــحـقـق اقــــــــتـصـاد دانش بنیان وبهـره مـند شـدن از دسـتاوردهـای آن درایران وجـــود نـــدارد. حـــرکت بـــه ســـمت این الـگوی تـوسـعه، نیازمـند شـناخـت عمیق ازآن و اصـلاح جهـت گیری هـا وراهـبردهـا اسـت. اولین گــامهــا عــلم بــاوری والــتزام بــه لــوازم آن بــویژه جـایگاه اجـتماعی دانـشمندان در جـامـعه اسـت و دومین گــام، اولــویت رتــبه ای، آمــوزش وبــویژه آموزش ابتدایی است.
س) آیا درســـت اســـت که حـــرکت بـــه ســـمت اقـــتصاد دانـــش بنیان، خـــود بـــه محـــلی بـــرای وقوع فساد تبدیل شده است؟ فـــــساد و هـــــرپـــــدیدۀ اجـــــتماعی دیگر، تـــــابـــــع مجـموعۀنـهادی یک کشوراسـت اگـرفـساد در بخشی از کشورمــــثلا فــــوتــــبال، ظــــهوریافــــت، میتـوان انـتظار داشـت که در سـایربـخشهـا هـم یافــت شــود. زیرا نــهادهــا غــالــبامــحصور دریک چــــــارچــــــوب اداری یامکان خــــــاص،مــــــحصور نمیشــونــد. در کشورایران نیز هــمان مجــموعۀ نـــهادی که در ســـازمـــانهـــای مـــختلف جـــاری و حـاکم اسـت وبسـترفـسادهـای سـه هـزارمیلیارد تــومــانی تــا نــود هــزارمیلیارد تــومــانی را فــراهــم میکند، درمـــورد شـــرکتهـــای دانش بنیان و فـــعالیت هـــای آنهـــا نیزوجـــود دارد. بـــنابـــراین وجـــود فـــساد درمـــورد فـــعالیت این شـــرکتهـــا چـندان دورازانـتظارنیست هـمچنان که در هـر مـورد دیگر که بـه نـوعی درآمـد حـاصـل ازنـفت تــوزیع میشــود،میتــوان انــتظاروجــود فــساد را داشـت. درمـورد شـرکتهـای دانش بنیان، قـرائـن دیگر هــم وجــود دارنــد امــا این فــساد حتی اگــر وجـــود آن اثـــبات هـــم بـــشود، نمیتـــوانـــد جـــزء بــزرگــترین فــسادهــای کشوربــاشــد چــون اســاســا سهمی از درآمــد نــفت که دراین بــخش تــوزیع میشـــــود، ازبسیاری بـــــخشهـــــای دیگر کمتر است. 
س) تجـربـه هـای جـهانی درامـر دانـش بنیان شـدن چـه تـفاوت هـایی بـارویه هـای جـاری در کشور ما دارد؟ تـــفاوتهـــا دراین مـــورد بسیاراســـت امـــا اگـــر بـخواهیم بـه مـهمتـرین هـا اشـاره کنیم میتـوان بـه چــــــــنـد مــــــــورد را بیـان کـرد. اول ایـن کـه در کشورهــــای صنعتی ازابــــتدای وقــــوع انــــقلاب صنعتی درقـرن هجـدهـم، ضـرورت عـلم بـاوری، حــداقــل دربین بــخش قــابــل تــوجهی ازنــخبگان پـذیرفـته شـده بـود در حـالی که امـروز در کشور مــا حتی دروزارتــخانــه هــای کلیدی مــرتــبط بــا اقــــتصاد دانش بنیان،مــــانــــند وزارت عــــلوم و آمـوزش وپـرورش نیز حـاکمیت دانـایی مـحوری و کـارشــــــــنـاسی بـنیـان بــــــــودن تـصـمیـمـات و مـدیریتهـامـشاهـده نمیشـود. الـبته در سـایر وزارتــخانــه هــا و ســازمــانهــا گــاه مــسالــه بسیار وحشــتناکتــراســت. گــاه فــردی بــدون یک روز ســـــــابقۀ کاراجـــــــرایی، وزیریک وزارتـــــــخانـــــــه میشــــود. یعنی اصــــلا دانــــش ضمنی ادارۀ یک وزارتـخانـه و کلا دانـش ضمنی مـدیریت وتـدبیر امــــوراجــــرایی،مــــطلقا بــــه رسمیت شــــناخــــته نمیشـود. دومین تـفاوت این اسـت که اقـتصاد دانش بنیان، در کشورهـــای صنعتی،مـــحصول طبیعی ســاخــتاراجــتماعی اقــتصادی مبتنی بــر تـولید بـود. یعنی فـعالیتهـای اقـتصادی مبتنی بـرتـولید بهـره وروفـناورانـه، گـام بـه گـام آنهـا را ازمــــــوج دوم انــــــقلاب صنعتی بــــــه اقــــــتصاد دانش بنیان کشانید. در حـــالی که کشورایران هـــنوزمـــوج اول و دوم انـــقلاب صنعتی را طی نکرده اســـــت ومیخـــــواهـــــد بـــــا یک حـــــرکت جــهش واروارد عــصراقــتصاد دانش بنیان گــردد درنتیجه نیازمــــــند شــــــناخــــــت بسیار عمیق و بـــرنـــامـــه ریزی هـــای جـــدی بـــرای رسیدن بـــه این هـــدف اســـت. ســـومین تـــفاوت درمجـــموعـــه نـــهادهـــای اجـــتماعی یا بـــه تعبیرنـــهادگـــرایانۀ مـــــاتـــــریس اجـــــتماعی کشورهـــــای مـــــوفـــــق در دســتیابی بــه اقــتصاد دانش بنیان و کشورهــای در حـال تـوسـعه اسـت. اقـتصاد دانش بنیان یک شیوۀ زنـدگی اجـتماعی مبتنی بـر دانـایی و عـلم اســت. بــرای مــوفقیت دراین مسیر حــمایت و پشـــتیبانی وتـــلاش هـــمگانی مـــورد نیازاســـت. یعنی حکومـت نیازمـند مـدارا بـامـردم و حـمایت هــمه جــانبۀ همۀمــردم وبــرخــورداری از ســطح بــالایی از ســرمــایۀاجــتماعی اســت. کشورهــای صنعتی امـروز، ازابـتدای حـرکت بـه سـمت مـوج اول انــــــقلاب صنعتی هــــــمچنان که فــــــردریک لیست حــــــدود دویست ســــــال پیش، در کتاب نـــظام ملی اقـــتصاد سیاسی بـــه خـــوبی تـــوضیح داده اســـــت، این پیش نیازرا بـــــه خـــــوبی درک میکردنـد وروزبـه روزبیشتر در جهـت تـقویت ســرمــایۀاجــتماعی حــرکت کرده اند. بــرخی از رفـــتارهـــای حکومـــتگران ایران،مـــانـــند تـــداوم سیاســـــتهـــــای نـــــامـــــطلوب مـــــردم مـــــانـــــند سیاســــتهــــای تــــورم زا وفــــقرزا، ادراک جــــدی ضـــرورت مـــدارا بـــامـــردم وتـــقویت ســـرمـــایۀ اجتماعی را نشان نمیدهد. 
س) بـــه عـــنوان یک نـــظریه پـــرداز، بـــرای حـــل مشکلات و محـــــدود کردن آثـــــاررویه هـــــای نــامــناســب آنــچه که بــه عــنوان دانــش بنیان شـدن در حـال شکل گـرفـتن اسـت، بـه سیاسـت گــــــذاران چــــــه پیشنهادات عملی در کوتــــــاه مدت و میان مدت ارائه می کنید؟ الــف- پــرهیز سیاســتمداران از دخــالــت درامــور غیرتخصصی خـود ازاقـتصاد تـامحیط زیست و روابــــط بین الــــملل و… اعــــتماد بــــه دانــــایی و عالمان دلسوز کشور در همۀ عرصه ها. ب- ارتـــقاء جـــایگاه اجـــتماعی دانـــشمندان بـــا رعـایت اولـویت بـرجسـته تـرینهـای علمی هـمانـند فـرایند سنتی انـتخاب مـراجـع دینی که اولـویت اول بـــــــامـــــــرجـــــــع اعـــــــلم اســـــــت وارجـــــــاع تصمیم ســـــــازی هـــــــا بـــــــه دانـــــــشمندان واقعی. شـاخـصهـای تشخیص نیز چـندان مـبهم نیستند هــــــمچنان که بیش از هــــــزار ســــــال اســــــت در مـــــــرجعیت امـــــــور دینی، این اصـــــــل رعـــــــایت میشود. پ- تـعییـن شــــــــفـاف و دقیـق اولــــــــویـتهــــــــای اجـتماعی وبـویژه تعیین جـایگاه تـوسـعه خـواهی دربین اهداف اجتماعی ت- پـرهیزازانـتخاب مـدیران درجـه چـندم بـرای امــــورمــــهم کشوری مــــانــــند وزرا، شهــــرداران کلانشهرها و … ث- پـرهیزاز دخـالـت سـازمـانهـای گـونـاگـون در قــلمرووظــایف ســازمــانهــای دیگر. هــر ســازمــان اگـــربـــتوانـــد کارتخصصی خـــود را بـــه درســـتی انـــجام دهـــد، ازآن چـــنان افـــتخاری بـــرخـــوردار خـــواهـــد بـــود که نیازی بـــه دخـــالـــت در ســـایر حـوزه هـا نـدارد. افـزون بـراین که اکنون در هیچ قــــــــلـمـروی اوضــــــــاع کـامــــــــلا بـهیـنـه نیـسـت کـه مــتصدیان آن بــخواهــند وارد قــلمرومســئولیت ســایر ســازمــانهــا گــردنــد. در غیراین صــورت، هــرج ومــرج مــدیریتی، راه را بــر حــل مشکلات خواهد بست.