عباس شاکری در ویژه نامه اقتصادی نوروزی جماران بیان کرد: مارپیچ قیمت ها؛ برندگان و بازندگان

دکترعـباس شـاکری عـضو هیات علمی دانـشگاه عـلامـه و اقـتصاددان نـهادگـرا در ســـال هـــای اخیر بـــاورهـــای رایج دربــاره نــقدینگی و نــقش آن درایجاد تــورم را بــه چــالــش کشیده اســت و می گــوید ارز، تــورم، نـــــقدینگی و ســـــایر قیمت هـــای کلیدی، مـــارپیچی شکل می دهـــد که سیاســـت گـــذار و جـــامـــعه را در دام خـــود اسیر می کند. هــرچــه می گــذرد، پــویایی هـای این مـارپیچ تـقویت می شـود. وقتی رونـد اینگونـه شـد، در میانـهراه فـرمـان بـه دسـت رانـت جـویان ائـتلاف غـالـب و ذینفعان می افـتد و آنـها بـه بـرنـدگـان اقـتصاد تـبدیل می شـونـد امـا عـوامـل مـولـد، حـقوق بگیران و کارمـندان بـازنـدگـان را تشگیل می دهـند. بـرنـدگـان بـه شـبکه بـانکی سیطره پیدا می کنند. هـمه دولـت هـای گـذشـته ازبـرنـامـه اول تـا حـالا، نـقدینگی را ۷ بـرابـر کرده انـد و رفـته انـد. 

. هـمه دولـت هـای گـذشـته ازبـرنـامـه اول تـا حـالا، نـقدینگی را ۷ بـرابـر کرده انـد و رفـته انـد. این دولـت هـا کیفیت نـقدینگی را هـم بـدتـر کرده انـد. حـدود ۸۰ درصـد نـقدینگی مـا شـبه پـول اسـت و حـدود ۷۴ درصـد آن دسـت یک درصـد از سـپرده گـذاران اسـت. همین کیفیت، شـوک تــولید می کند بــه این صــورت که تــرکیب نــقدینگی ارز، سکه، کالاهــای عــمده،زمین و مسکن را بــه شــدت بی ثــبات می کنند و از طــریق فــشار هزینه ها، قیمت هارا بالا می برد.

شـــاکری می گـــوید: در گـــذشـــته بـــحث هـــایی مــطرح میشد که ارزتــرجیحی را بــرده انــد وبــا آن رانــــت ایجاد کرده و درنــــهایت بــــه دســــت مــصرف کننده نــرسیده اســت. اگــراینطوربــود که شـما نـباید یک سـاعـت هـم درنـگ می کردید و طـــــبق ادعـــــاهـــــای آقـــــایان حـــــالا که این ارز تـــرجیحی حـــذف شـــد نـــباید کالاهـــا گـــران می شــدن ولــزومی نــداشــت یارانــه نــقدی بــدهــند ضــمن اینکه بــاید تــوجــه داشــت مــرغــداری که میخــــواهــــد خــــوراک ومــــحصول خــــود را بــــا کامیون تــوزیع کند، کرایهای که بــاید بــپردازد ۸ بــرابــر شــده و دســتمزد کارگــرآن بیشتر شــده اسـت ولی اگـرآن ادعـاهـا صحیح بـود نـباید مـا مشکلی میداشـــتیم واز طـــرفی بـــاید وضعیت پــایه پــولی هــم بهــترمی شــد.مــتاســفانــه می بینیم صــدرتــا ذیل مــحافــل کشورالان دربــاره نـــــــقدینگی صـــــــحبت می کنند. درآمـــــــریکا، کشورهـــای یورو وژاپـــن از ۲۰۰۷تـــا ۲۰۱۶رشـــد شـدید نـقدینگی داشـته انـد امـا افـزایش قیمت هـا دراین مـناطـق مـشخص اسـت الـبته این بـه خـاطـراسـت که آنـها ضـریب فـزایندگی خـود را کاهـش داده انـد که در کشورمـا هـمزمـان این ضــــریب افــــزایش یافــــته اســــت. از طــــرفی می گـویند کسری بـودجـه کشورمـسالـه اسـت. هـم نـقدینگی و هـم کسری بـودجـه متغیرهـای بـدی هسـتند امـا اینهامـسائلی هسـتند که بـه بحـران هــای مــا ربطی نــدارنــد. ازیک زاویه دیگرمی تـوان بـه مـسالـه نـگاه کرد وآن این اسـت که مـا بـاید بـپرسیم چـرا رشـد شـما دریک دهـه منفی بـوده اسـت؟ چـرا در سی سـال اخیرمـرتـب رشـد نـقدینگی بـالا داشـته اید؟ چـرا تـورم دراقـتصاد مــا مــانــدگــار شــده اســت؟ چــه اتــفاقی افــتاده اســــت؟ چــــرا در کشورهــــایی که درگیر جــــنگ بــــــوده انــــــد، چنین تجــــــربــــــه ای درافــــــزایش چــند بــرابــری نــرخ ارزوجــود نــداشــته اســت؟ نـرخ چـند بـرابـری ارز را مـفروض می گیریم و بـر اســاس آن یارانــه تــعریف می کنیم. این اقــتصاد چـه بـر سـرش آمـده که گـرفـتاراین وضعیت شـده اسـت؟ دانـشگاه هـا بـاید بـه این سـوال بـپردازنـد. بـرای تعیین نـرخ ارز نـظریه هـایی از جـمله نـظریه پـولی ونـظریه تـورمی وجـود دارد. طـبق آنـچه که دراقـتصاد خـرد پـایه خـوانـده ایم،مـا بـازاررقـابتی عمیق نـداریم چـون از سـال ۱۳۵۲ تـا کنون مـا یا مـازاد داشـته ایم یا کسری! از طـرفی بـاید عـوامـل زیاد عـرضـه کننده ارز داشـته بـاشیم که نـداریم زیرا عـمده ارزمـا حـاصـل فـروش نـفت، میعانـات گــازی ومــحصولات پــتروشیمی اســت. مــسالــه دیگراین اســــــت که در سی ســــــال گــــــذشــــــته سیاسـت هـا واولـویت هـای ارزی اتـخاذ شـده از سـوی مسـئولان مـا از۵۰ مـورد عـبور کرده اسـت، خـــوب اگـــربـــازاررقـــابتی داشـــتیم نیازی نـــبود هرروزیک دستورالعمل صادر کنیم. در شـرایطی که اقـتصاد می خـواهـد ازاین نـاحیه بی ثـبات شـود می تـوانید آن رامـدیریت کنید. طـرف تـقاضـای بـازارنـشان میدهـد که بـه مـحض احــساس کمبود دربــازار ارز، ســوداگــری هــای عظیم بیشترازتـقاضـاهـای مـعامـلاتی هـجوم می اورد. صـــــــــــورت حــــــساب مـوسـسات مـالی وبـانک هـا بـه طـوررسمی نـشان میدهـــد که ازنـــاحیه خـــرید وفـــروش ارز ســـود شــناســایی می کنند. جــالــب اســت که اینها در چنین شـــرایطی نـــرخی که تـــوســـط ســـوداگـــران تعیین می شـود بـه رسمیت می شـناسـند. کدام آمــوخــته علمی مــا اجــازه می دهــد چنین کاری کنیم؟ همینکه شــایعه می شــود مــذاکرت کند شـــده، نـــرخ ارزافـــزایش می یابـــد. این بـــه رویه تبدیل شده است! نــقدینگی مــا نســبت بــه ســال ۱۳۵۷ ،۱۳هــزارو سیصد و چهــل و هشــت بــرابــر شــده اســت امــا شـاخـص قیمت مـصرف کننده۲ هـزاربـرابـر شـده اسـت وتـولید نـاخـالـص ملی حقیقی ۹۴.۱ بـرابـر شــده اســت یعنی اگــرنــظریه پــولی را بــپذیریم، نـقدینگی افـزایش تـورم ۶۷۰۰ بـرابـری را پـوشـش دهـد درحـالی که شـاخـص مـصرف کننده۲ هـزار بــرابــربــوده اســت. وقتی ارزاز ۷ تــومــان بــه۳۲ هــزارتــومــان رسید، یعنی درواقــع ۴۵۰۰ بــرابــر شــده اســت. خــود دلارآمــریکا الان بــرابــربــا ۲۵ ســنت دلار در ســال ۱۳۵۷ اســت یعنی نــرخ ارز مــــا ۱۸ هــــزاربــــرابــــر شــــده اســــت در حــــالیکه نـــقدینگی که می تـــوانســـته تـــورم را پشـــتیبانی کند ۶۷۰۰ بــرابــربــوده اســت. بــحث بــر ســراین اســت که بــا نــظریه پــولی این را چــگونــه تــوجیه میکنید؟می گـفتند رشـد، تـورم و صـادرات در اثـراین کارهـا افـزایش مییابـد. آیا رشـد رخ داد؟ در جـــهش ارزی ســـال ۹۱ شـــما ازرکود خـــارج نشـدید، در سـال ۹۵بـا رشـد ۵.۱۲ درصـدی که بیش از۶۰ درصـــد آن مـــربـــوط بـــه نـــفت بـــوده، رشد نداشته اید. این کارها آبرومی آورد؟ سـال ۸۹ بـراسـاس قیمت فـوب خـــــلیج فـــــارس یارانـــــه حـامـل انـرژی را حـذف کردنـــد. در ســـال ۹۱ نــرخ ارز ســه بــرابــر می شـود و در سـال 92 می گـویید مـا بـازبـه مـردم یارانـه می دهیم. در ســــال ۹۶مجــــددا بــــعد از جــــهش نــــرخ ارز گــفتند مــا ســالی چــندصــد هــزارمیلیارد یارانــه می دهیم. در ســــال ۹۸آن را حــــذف کردنــــد و بــازهــم نــرخ ارز جــهش کرد بــه صــورتی که دیگر نمی شـــود یارانـــه ای که می گـــویند را شـــمرد. شــمامیخواهید بــا این مــارپیچ خــطرنــاک چکار کنید؟ بـــاید ازاین مـــارپیچ بیرون بیایند تـــا در خـصوص رفـاه ومعیشت مـردم گـامی بـردارنـد. طــبقات پــایین ومیانی جــامــعه ازاین بی ثــباتی هـا آسیب هـای جـدی می بینند. بـنابـراین اینکه مـــامـــعلول هـــا را جـــای عـــلت جـــامیزنیم ومی گـوییم نـقدینگی عـامـل تـورم اسـت. نـقدینگی بـد اســـت امـــا در ســـال ۸۵ و۸۱ هـــم همین مـــقدار نــقدینگی بــالا رفــته بــود چــرا این اتــفاق هــا رخ نـداد؟ نـقدینگی وتـورم تـمامـامـعلول جـهش هـای مکرر ارزی اســت. تــووعــده داده ای که بــا این کارهــا رشــد و صــادرات را افــزایش می دهی امــا رشـــد رامنکوب کرده اید. آیا شـــما کالای هـــای تک صــــــــادرمی کـنیـد؟ فکـری بکـنیـد کـه از ایـن مــــارپیچ بیایید بیرون چــــراکه بــــعد ازاین بــــاید سـراغ بـنزین بـروید وبـازبـگویید قیمت درفـلان کشوراینقدراسـت وبـاید اینجا هـم انـقدربـاشـد تــا قــاچــاق نــشود. آنــوقــت بــازمــجبورمی شــوید یارانه نقــــدی بدهید و سپــــس نرخ ارزبالا بـرود. بـاید بـرای نـاتـرازی هـا فکری کرد. نـا تـرازی مـــعلول همین سیاســـت هـــا اســـت امـــا از همین اسـتفاده می کنند بـرای تـصویب سیاسـت هـای مــشابــه بــعدی اســت. شــما بــا تــورم هــای پیاپی صــندوق هــای بــازنشســتگی را نــابــود می کنید. بی ثــباتی نــقدینگی وبی ثــباتی قیمت هــا هــمه مـــــعلول متغیر کلیدی نـــــرخ ارزاســـــت. کدام کشور چنین سیاســــــــتی اتــــــــخاذ می کند؟ این سیاســت هــا شــما را خــلاص نمی کند وبــازهــم تکرارمی شود.