فصلنامه اقتصاد و جامعه شماره 47

توضیحات

یکی از پرسش‌های فراگیر در میان طیف‌های مختلف جمعیتی با سطوح متفاوت دانش، تجربه و مهارت آن است که در شرایط پیچیده و پر بحران کنونی کشور از دست تک‌تک ما چه بر می آید؟ اگر درباره این پرسش از دریچه دانش توسعه نگریسته شود، پاسخ آن است که هم اوضاع و احوال نابسامان کنونی بازتابی از کیفیت اندیشه‌ورزی قاعده‌گذاران و مجریان است و هم در مسیر اصلاح و بهبود و اعتلا گام نخست عبارت از صورت‌بندی مفهومی و اندیشه‌ای ساز و کارهای برون رفت از بحران‌های کنونی است. در مسیر رمزگشایی از این پرسش که همواره در طول تاریخ بشر به شکل‌های مختلف موضوعیت داشته است، داگلاس نورث در کتاب «ساختار و دگرگونی در تاریخ اقتصادی» از این عبارت تاریخ ساز و اعتلا بخش بهره گرفته که برآیند ده هزار سال تاریخ مکتوب بشری آن است که رقابت میان کشورها و رقابت میان شرکت‌ها شکل تجسد یافته رقابت بین اندیشه‌هاست؛ به عبارت دیگر بر حسب گستره و عمق و کیفیت اندیشه‌ورزی و گفتگوهای اعتلا بخش است که سرنوشت ملت‌ها و شرکت‌ها رقم می‌خورد.

بر این اساس ایده ترکیب موضوعات و مباحثی که برای شماره حاضر تدارک دیده شده به گونه‌ای است که تلاش شده در هر کدام از مقالات حداقل یکی از مسائل حیاتی کشور که طی بالغ بر سه دهه گذشته از سوی نظام تصمیم‌گیری و تخصیص منابع ملی، نابالغی‌ها و خطاها و سهوهای سهمگین و بحران‌ساز سر زده است، روزنه‌ای برای آسیب‌شناسی و ارتقاء بنیه اندیشه‌های فراهم گردد.

در مقاله اول دو مسئله بسیار حیاتی به صورت همزمان به بحث گذاشته شده است، اولین مسئله شوک درمانی و دومی آثار فقر و فلاکت بار این سیاست مخرب. این دو مسئله از دریچه آثار شوک درمانی بر قیمت کالاها و خدمات حیاتی مورد نیاز هموطنان گرامی مورد بحث قرار گرفته و نتایج آن می‌تواند مددکار اصلاح خطاهای گذشته و حال باشد. در مقاله دوم تلاش شده است با تکیه بر ذخیره دانایی تاریخی و به ویژه با تمرکز بر یکی از نمونه‌های به ظاهر موفق نظامی‌گری و تنش‌آفرینی در مناسبات بین‌المللی آثار این رویکرد بر عملکرد اقتصادی کشور مورد واکاوی قرار گیرد و با این ایده که «چون که صد آید نود هم پیش ماست» می‌توان دریافت که در هرحال حتی با وجود موفقیت‌های بزرگ و ماندگار نیز نظامی‌گری افراطی و عبور از تخصیص خردورزانه منابع انسانی و مادی به این مسئله تا چه میزان می‌تواند برای امروز و فردای کشور فاجعه‌سازی و بحران‌آفرینی داشته باشد. در مقاله سوم به مفهوم رقابت پرداخته شده است چرا که بخشی از کژ کارکردی‌های نهادی موجود در کشورمان به درک سطحی و ناقص و مطلق انگارانه درباره این مفهوم باز می‌گردد و برجسته کردن بنیان‌های مفهومی پدیده رقابت می تواند باب کارهای جدی‌تر و راهگشاتری را در آینده بگشاید. درمقاله چهارم رابطه میان فساد و آزادی رسانه مورد بررسی قرار گرفته است، شاید بتوان ادعا کرد که در شرایط کنونی کشورمان هیچ مسئله‌ای به اندازه فساد؛ قدرت توضیح‌دهندگی درباره بحران مشروعیت و بحران کارآمدی را نداشته باشد. مقاله پنجم مسئله حیاتی و سرنوشت‌ساز توسعه فناورانه را مورد توجه قرارداده و از دریچه دو مسئله حیاتی در ساحت‌های نظر و عمل تصمیم‌گیرندگان کشور درباره برنامه‌های میان‌مدت توسعه را به‌دقت های فزون‌تر و رژرف‌کاوی‌های هرچه بیشتر در این دو زمینه فراخوانده است. این دو مسئله عبارت است از وجه نرم‌افزاری یا نهادی توسعه فناورانه و وجه وابستگی‌های ذلت‌آور به دنیای خارج در صورت غفلت از مسئله خطیر و حیاتی توسعه فناورانه. در ادامه مبادرت به معرفی دو کتاب مهم از مجموعه آثار انتشار یافته از سوی انتشارات نهادگرایی شده است که هر دوی آنها هم به اعتبار ارتقاء قدرت درک ما از گذشته تاریخی ناکامی برنامه‌ریزی‌های توسعه و هم به اعتبار ارائه دستورالعمل ها و نقدها و توصیه‌های راهگشا برای آینده می‌تواند سهمی در بهبود اوضاع کشور داشته باشد.

فصلنامه اقتصاد و جامعه قویاً بر این باور است که راه اصولی و نقطه عزیمت اعتلا بخش و امیدآفرین برای برون‌رفت از گرفتاری‌های موجود کشور مطرح کردن و دامن زدن به مباحث بنیادی توسعه همراه با ارزیابی آسیب شناختی از آنچه که رخ داده و آنچه که از این به بعد باید مورد توجه قرار گیرد خواهد بود و در این مسیر در عین حال که خود را وام‌دار همکاری‌های بی مزد و منت و صمیمانه و باکیفیت اندیشه ورزان همکار میداند، دست استمداد خود را به روی همه دلسوزان کشور دراز کرده و از آنها می‌خواهد که با کمک‌های خود طی کردن این مسیر را تسهیل نموده و بهبود بخشند.